Tlapitzalli

Een tlapitzalli is een aerofoon die bekend is uit pre-Columbiaanse Meso-Amerikaanse culturen, met name de Azteken. Het is een vorm van fluit,  gemaakt van keramiek, hout, klei of been. Ze zijn meestal versierd met abstracte ontwerpen of afbeeldingen van Azteekse goden. De tlapitzalli kunnen meerdere kamers hebben, voorbeelden met maximaal vier kamers zijn bekend. Tlapitzalli was ook een term die werd gebruikt om te verwijzen naar de schelptrompetten die werden gebruikt om aanvallen te coördineren tijdens Azteekse oorlogsceremonies.
De naam komt uit de Nahuatl-taal. (bron wikipedia)

Osvaldo
De fluiten die Osvaldo maakt zijn gebaseerd op deze instrumenten. Als voorbeeld gebruikt hij ook historische Mexicaanse o.a Azteekse fluiten en maakt hier replica's van die vaak mythische beeltenissen hebben van dieren of half mens, half dier.

Op Uzbak Sonidos del corazón (wat geluiden van het hart betekend in het Spaans) op soundclound kun je  ook geluiden van zijn fluiten vinden.

2021 Nr. 069 Tlapitzalli

De Azketen hadden verschillende soorten fluiten o.a

Acapitztli - Rietfluiten.

Topitz - Botfluiten.

Tlapitzalli, tlapitzayaxochimecatl - Keramische buisvormige kanaalfluiten met vier vingergaten.

Chalchiuhtlapitzalli - Buisvormige fluiten gemaakt van groensteen, meestal jadeïet en groen marmer.
Huilacapitztli e.d- Veel verschillende soorten keramische bolvormige fluiten en fluitjes.
Opmerkelijk zijn de schedelfluitjes, die behoren tot de zogenaamde luchtveerfluitjes.

Hun uitgebreide akoestische mechanisme produceert een vervormd geluid dat doet denken aan het atmosferische geluid dat door de wind wordt gegenereerd.

2022 Nr 71 Waterfluit

Hier een waterfluit met een mooie klank, de fluiten zijn er in allerlei maten en soorten. Het geluid wordt gemaakt door het heen en weer bewegen van de fluit. In het onderstaande nummer heb ik de klank van de fluit met wat reverb en gebruikt en daarnaast ook met een effect. Bij de boven-staande knop met "De klank" heb ik geen effect gebruikt.

Het instrument hier onder is een replica en Osvaldo deed het onderzoek voor Adje Both, een van de belangrijkste onderzoekers, het was een muziekinstrumentproject van Teotihuacan.

Dit waterfluitje is zeer waarschijnlijk  gemaakt door culturen uit West-Mexico of de Mixteekse cultuur (misschien 900 tot 1200 v.Chr.)  Er wordt gezegd dat ze het gebruikten om baby's in slaap te wiegen met het geluid dat het produceert. Het waren de broers Gregorio en Mario Cortéz uit de Texcoco-vallei die als eersten die dit instrument opnieuw maakten, de oorsprong is onbekend .

Je kunt zijn fluiten bestellen via zijn Facebook pagina. Hij woont in Nederland het voordeel is dat je dan geen invoer rechten betaald want die zijn vaak best hoog.

Het geluid van het verleden

Inheemse culturen zijn onderdrukt sinds de Europeanen voor het eerst in Mexico aankwamen. Maar in toenemende mate willen moderne Mexicanen een soort verbinding met hun inheemse verleden. Op haar hoogtepunt had de oude Mexicaanse stad Teotihuacan 100.000 inwoners en was het de grootste stad op het westelijk halfrond. Maar de beschaving had geen geschreven taal en de plotselinge verdwijning van de bevolking is grotendeels onverklaarbaar. Gelukkig heeft de beschaving de overblijfselen van instrumenten achtergelaten. Adje Both en Osvaldo Perez zijn een academicus en een pottenbakker die deel uitmaken van een wereldwijd netwerk van muzikanten, instrumentmakers en archeologen die deze instrumenten weer in elkaar zetten en opnieuw creëren.

Zo kunnen ze deze verloren instrumenten nieuw leven inblazen en de klanken van deze oude culturen herontdekken. Maar voor de inheemse culturen van Mexico, die nog steeds worden onderdrukt, onteigend en gemarginaliseerd, krijgen deze instrumenten een belangrijkere betekenis. Xiuhtezcatl is gevestigd in LA, maar zijn vader is Mexica - een inheemse groep die vroeger het Azteekse rijk regeerde - en de instrumenten zijn een viscerale link met zijn voorouders. Met behulp van het werk van Adje en Osvaldo en het matchen daarvan met digitale manipulatie, gaat Xiuhtezcatl terug in de tijd en probeert te ontdekken hoe geschiedenis klinkt.

Het volledige interview vind je op de BBC Radio